تقسیم بندی نویسندگان

در ادامه اشاره به کتاب  « از کتاب» از جناب محمدرضا شعبانعلی می خواهم یک تقسیم بندی اجمالی از نویسندگان غیر داستانی معرفی کنم:

پژوهشگران، دانشمندان و نظریه پردازان

بسیار مهم است که خوانندگان حرفه ای همواره در سبد مطالعات خود سهمی به نویسندگانی اختصاص دهند که نگرش و دانش دست اول را ارائه می دهند در عین حال به علت دشواری هایی که در آثار غالب این نویسندگان وجود دارد بیشتر آثار آنها برای خوانندگان تازه کار آنچنان مناسب نخواهد بود.

در میان همین نویسندگان هستند کسانی که می کوشند زبان خود را به زبان روزمره نزدیک تر کنند از جمله باراباشی که در حوزه علم شبکه صاحب نظر است، ریچارد تیلر که در حوزه اقتصاد رفتاری صاحب نظر است [ برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال 2017 ] ، دنیل کانمن نویسنده کتاب تفکر تند، کند و سریع ، سابین هسن فدلر نویسنده آلمانی حوزه فیزیک نظری و اگر نویسندگان یک پله پایین تر را در نظر بگیریم می توان از دن اریلی نام برد.

نویسندگان واسط

نویسندگان این گروه تعداد زیادی کتاب و مقاله درباره یک موضوع می خوانند و گزارشی از مطالعات خود را در قالب یک کتاب منتشر می کنند و کمک می کنند که روایتی ساده تر از کتاب ها و پژوهش های پیچیده و یا کمتر خوانده شده ارائه شود و کمک می کنند جریان علم و اطلاعات برقرار باشد. بیشتر نویسندگان کتاب های پرفروش را می توان در این دسته قرار داد از جمله آدام گرانت  و چارلز دوهیک. البته همه نویسندگان این دسته در یک سطح کار نمی کنند از جمله می توان به جیمز گلیک  اشاره کرد او خواننده ای خوب ، دقیق و حرفه است و قلم شیوایی دارد. دو کتاب او نظریه اطلاعات و آشوب می تواند برای خوانندگان غیر متخصص منابعی مفید و آموزنده باشند. به عنوان مثالی دیگر می توان به نیر ایال نویسنده کتاب قلاب اشاره کرد. در این دسته نویسندگان ضعیف تری هم هستند که در آثارشان آنقدر ساده سازی می کنند که متنشان علیرغم جذاب بودن ، غیر دقیق می باشد.  این نویسندگان بیشتر به شواهد مثبت توجه می کنند و از اشاره به تحقیقاتی که ادعایشان را تضعیف کنند خودداری می کنند. ملکوم گلدول، رولف دوبلی و دنیل پینک از این جمله نویسندگان می باشند. نیر ایال در کتاب مدیریت توجه در این گروه ضعیف تر قرار گرفته است.

وبلاگ نویسانی که نویسنده شده اند

کتاب های این نویسندگان معمولاً راحت و به سرعت خوانده می شوند و مطالعه آنها با فشار ذهنی چندانی همراه نیست. از جمله نویسندگان این گروه می توان به مارک منسون، ست گادین و تیم فریس اشاره کرد.

شفقت در عرفان اسلامی

امشب قد دارم به بخش دیگری از کتاب  « بودیسم و صوفیسم» نوشته دکتر عبدالحمید ضیایی اشاره کنم و نگاهی به شفقت و عشق دیگرخواهانه در عرفان اسلامی و همچنین اشاراتی به معرفت شناسی و نیز نشانه هایی از بودیسم در سرزمین ایران نماییم:

عشق دیگر خواهانه و شفقت در عرفان اسلامی:

آموزه محوری برابری ادیان نخستین بار با تعالیم حسین بن منصور حلاج وارد تصوف شد. هنگامی در حضور او کسی مردی یهودی را سگ خطاب کرد، حلاج به او خرده گرفت و گفت همه ادیان از آن خداست.

ابن عربی مخاطب را وصیّت می کند که خود را مقید به عقیده خاصی مکن تا دیگران را تکفیر نکنی که چون پایبند عقیده مشخصی شدی خیر کثیر را از دست داده ای. خدا در هر زمان و هر مکان موجود است و بر هر چیز قادر. چنین خدایی را یک عقیده ی واحد محدود نخواهد کرد. چکیده عرفان ابن عربی این است که شفقت بر خلق خدا از غیرت در راه خدا ارجمندتر و بایسته‌تر است.

شبلی نیز گفته بود سال ها در پی گفتن یک الحمدلله توبه می کنم! زیرا در بازار بغداد آتش سوزی رخ داد و به دکان من آسیبی نرسید، از این رو الحمدلله گفتم و هنگامی که به من گوشزد شد که این الحمدلله از روی خودخواهی است آگاه شدم و استغفار کردم.

همچنین شبلی انبانی از گندم می خرد و پس از طی مسیری طولانی در می یابد که موری را با خود حمل و سرگشته کرده است و ناراحت می شود.

حتی گناه کاران نیز در منظر عرفا حرمت داشتند. شیخ ابوسعید ابوالخیر در نیشابور به جمعی می رسد که مشغول شراب خواری بودند. شیخ رو به آنها می کند و می گوید آنچنان که در این جهان خوش هستید خداوند در آن جهان نیز خوش دلتان گرداند. آن جماعت در پای شیخ افتادند و توبه کرده و از نیک مردان گشتند.

شیخ احمد رفاعی حتی به سگ و خوک هم سلام می کرد و گاه سگش را چرب می کرد و شستشو می داد.

داستان فیل و کوران از ادبیات هندی به تصوف ایرانی وارد شده است. اصل داستان فیل در میان کوران در مجموعه اودانه ی بودایی نقل شده است. این داستان با تفاوت هایی در جزئیات وارد ادبیات اسلامی شده است و کسانی چون امام محمد غزالی در احیا علوم الدین و کیمیای سعادت، حکیم سنایی در حدیقه الحقیقه، این داستان را نقل کرده اند. معروفترین نقل این داستان آن است که مولوی در دفتر سوم مثنوی آورده است با این تفاوت که به فیل نه در میان کوران بلکه در اتاق تاریک اشاره شده است.

بلخ و بخارا و قندهار بیش از سایر نقاط ایران محل نفوذ بوداییان بوده است. شهر مزار شریف کنونی بازمانده بلخ می باشد. دو مجسمه بودا به ارتفاع 55 و35 متر که داخل صخره های آهکی کنده کاری شده بودند در سال 2001 توسط حکومت طالبان منفجر شدند.

اصل کتاب کلیله و دمنه را ایرانیان در دوره ی ساسانی از هندوستان به ایران آوردند. اصل این کتاب در هندی « پنجه تنتره» بوده است. در متن سانسکریت پنجه تنتره همانند برخی از متون بودایی قطعات نظم نثر در هم آمیخته انشاء شده است

در بسیاری از داستان ها بودا در قالب آهویی ظاهر شده است. در زندگی ابراهیم ادهم نیز آهو نقشی اساسی دارد.

در عرفان خراسانی تولد ثانی تعبیر دیگری از مرگ اختیاری است. موت اختیاری مشتمل بر چهار قسم می باشد:

1. موت احمر: که همان مرگ نفس می باشد.
2.  موت ابیض: تحمل گرسنگی و پرهیز از طعام های رنگارنگ می باشد.
3. موت اسود: تحمل آزار خلق و بردباری در برابر جفای مردم می باشد.
4. موت اخضر: پرهیز از پوشیدن لباس های فاخر می باشد.

 

معرفت شناسی

معرفت شناسی در باب شناخت و معرفت انسان بحث می کند. از مباحث و پرسش های اصلی معرفت شناسی روش و شناخت عالم خارج و حقایق هستی است. از نظر عین القضات همدانی علم حاصل اداراک عقل از عالم طبیعت یا عالم محسوس است و با زبان ارتجاعی قابل بیان شدن است. معرفت در مقابل علم است و تفاوت آن با علم تعبیر ناپذیری آن از طریق زبان عادی است. موضوع معرفت عالم طبیعت نیست بلکه عالم ماوراء طبیعت است. سخن عین القضات با نظریات ویتکنشتاین و کارناپ شباهت بسیار دارد.

هجویری در کشف المحجوب معتقد است: « عقل اگر معرفت زا بود کافرانی که از عقل برخوردارند می بایست عارف باشند و دیوانگان و کودکان که فاقد عقل اند، در جرگه ی اهل ایمان به حساب نیایند.

عرفان به رقم آموزش بسط مدارا و کثرت گرایی با رویکرد افراطی در نقد عقل فلسفی، به ورطه جزم اندیشی افتاده است. مرجعیت شهود عرفانی و ابطال ناپذیری آن و اصرار و ابرام عارفان بر معرفی این شیوه به مثابه ی یگانه ترین و عالی ترین شکل وصول به حقیقت جز جزم اندیشی چه نام دیگری می تواند داشته باشد؟

دیار خراسان از دیر باز سرزمینی فلسفه گریز و شعرخیز بوده است. از امام محمد غزالی، مولوی، عطار و سنایی گرفته تا دکتر علی شریعتی.